کش دیسپنسر (Cash Dispenser)
کش دیسپنسر ، پرداخت کننده اسکناس یا اسکناس پرداز نیز نامیده می شود که ما در این متن آنرا دیسپنسر می نامیم. دیسپنر قلب دستگاه خودپرداز می باشد و وظیفه آن پرداخت وجه درخواستی به مشتری می باشد.
Cassettes
محل نگهداری اسکناس ها، کاست ها هستند که معمولاً چهار عدد می باشند. هر کاست می تواند یک نوع (Type) اسکناس را در خود جا دهد. شناسایی نوع پول به کاست شامل تنظیمات فیزیکی (ابعاد اسکناس) و تنظیمات نرم افزاری می باشد. کاستهای مختلف می توانند تایپ های یکسان یا متفاوت داشته باشند. مثلاً کاست اول پانصد هزار ریالی، کاست دوم و سوم صد هزار ریالی و کاست چهارم پنجاه هزار ریالی. قبل از ورود اسکناسهای پنجاه هزار ریالی و بالاتر، معمولاً دستگاهها با اسکناسهای ده و بیست هزار ریالی پر می شدند. از طرفی حداکثر اسکناس قابل پرداخت در هر پرداخت، تعداد 40 یا 60 عدد بود. لذا مشتری برای دریافت دویست هزار تومان، مجبور بود تا چند بار اقدام به دریافت وجه نماید.
ظرفیت هر کاست علاوه بر ابعاد آن، بسته به نو یا کهنه بودن اسکناس نیز دارد. معمولاً هر کاست ۲۰۰۰ برگ اسکناس ظرفیت دارد که برای دستگاههای مختلف متفاوت می باشد.
Reject/Retract
علاوه بر کاستهای اصلی، کاست ریجکت/ریترکت نیز در دیسپنسر وجود دارد. هنگام خروج هر اسکناس از کاست، ابعاد و ضخامت آن توسط سنسورهای دستگاه اندازه گیری می شود. در صورتی که ابعاد اندازه گیری شده با مقادیر تعریف شده اولیه اختلاف قابل توجه داشته باشند، اسکناس مربوطه اصطلاحاً ریجکت می شود (وارد کاست ریجکت می شود). قابلیت ریجکت کردن هر اسکناس، مستقل از سایر اسکناسها، اصطلاحاً Single Reject نامیده می شود. در صورتی که تعدادی اسکناس از کاستها خارج شده باشد و به هر دلیلی قابل پرداخت به مشتری نباشد، ورود آنها به کاست ریجکت اصطلاحاً Bundle Reject نامیده می شود. اگر مشتری، وجه دریافتی را بر ندارد، اسکناسها به دستگاه برگردانده شده و اصطلاحاً Retract می شوند. مخزنهای مجزا یا مشترک ریجکت و ریترکت در دستگاه و ظرفیت هر کدام از آنها از خصوصیات دستگاه می باشد.
تکنولوژی
تکنولوژی دیسپنسر معمولاً به نحوه خروج اسکناس از کاست گفته می شود. دو تکنولوژی اصطکاکی (Friction) و مکشی (Suction) در دستگاهها استفاده می شود. در روش اصطکاکی، غلطک هایی با چرخش روی اسکناس، آنرا از کاست خارج می کنند. در روش مکشی، پمپ های هوا استفاده شده و با مکش هوا، اسکناس به مکنده چسبیده و از کاست خارج می شود.
اینکه بابت مقدار وجه درخواستی، چه تعداد اسکناس از هر نوع تحویل شود، در نرم افزارها و پروتکل های مختلف، متفاوت است. در برخی از پروتکل ها، این تعداد از مرکز دستور داده می شود و در برخی دیگر به عهده نرم افزار دستگاه می باشد.
فرمول مرسوم برای تعداد اسکناسهای پرداختی بدین صورت می باشد که ابتدا از هر نوع اسکناس یک برگ محاسبه می شود (به شرطی که از مبلغ درخواستی مشتری فراتر نرود) و سپس از بزرگترین ارزش اضافه می شود تا به مبلغ درخواستی برسد. با فرض درخواست ۲۰۰ هزار تومان و وجود اسکناسهای ۵، ۱۰ و ۵۰ هزار تومانی، از هر کدام یک برگ معادل ۶۵ هزار تومان می شود. سپس با ارزش ترین اسکناس که ۵۰ هزار تومانی است، ۲ برگ اضافه می شود که مبلغ به ۱۶۵ هزار تومان می رسد. پس از آن نوبت ۱۰ هزار تومانی است که با ۳ برگ آن مبلغ به ۱۹۵ هزار تومان می رسد و با یک برگ ۵ هزار تومانی، تکمیل می شود. در مجموع ۳ عدد ۵۰، ۴ عدد ۱۰ و ۲ عدد ۵ هزار تومانی به مشتری پرداخت می گردد.
Dispense & Present
پس از خروج اسکناسها از کاست که Dispense نامیده می شود، اسکناسها در محلی جمع می شوند. خودپرداز در اکثر سناریوهای موجود، به کارت خوان دستور خروج کارت را داده و پس از دریافت آن توسط مشتری، به دیسپنسر دستور پرداخت می دهد. به باز شدن دریچه خروجی اسکناس پرداز یا شاتر (Shutter) و تحویل اسکناس به مشتری، پرزنت گفته می شود.
